Syndyk a brak majątku: czy upadłość konsumencka jest możliwa?
Osoby wnioskujące o upadłość konsumencką, znajdują się w zróżnicowanej sytuacji finansowej. Oczywiście, w przypadku wszystkich takich wnioskodawców wspomniana sytuacja pozostawia wiele do życzenia. Warto jednak pamiętać, że niektórzy dłużnicy posiadają stosunkowo cenny majątek, który syndyk będzie mógł sprzedać w celu przynajmniej częściowego zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Dla osób i firm, którym dłużnik zalega pieniądze, najbardziej problematyczną sytuacją jest brak majątku możliwego do spieniężenia. Sami dłużnicy obawiają się natomiast, że nieposiadanie nieruchomości oraz bardziej wartościowych ruchomości uniemożliwi ogłoszenie upadłości połączone z co najmniej częściowym oddłużeniem. Stąd popularność w Internecie takich pytań jak chociażby: „syndyk a brak majątku – czy upadłość konsumencka będzie możliwa?”. W ramach odpowiedzi na pytania zaniepokojonych dłużników postanowiliśmy wyjaśnić, czy brak majątku stanowi przeszkodę dla ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Nasz artykuł może być przydatny również dla wierzycieli, którzy nierzadko obawiają się braku jakiegokolwiek zaspokojenia swoich roszczeń.
Syndyk a brak majątku – co jeśli wyprzedaż rzeczy jest niemożliwa?
Ustawa prawo upadłościowe w kontekście upadłości konsumenckiej reguluje bardzo różne przypadki. Nie należy się zatem obawiać, że brak majątku pozostawi dłużnika w prawnej luce dotyczącej upadłości konsumenckiej. Ustawodawca przewidział bowiem taki scenariusz. Na wstępie warto zatem uspokoić wielu czytelników mówiąc, że upadłość konsumencka jest możliwa pomimo braku majątku. Postępowanie upadłościowe będzie w takim przypadku nawet szybsze, ponieważ syndyk zostanie zwolniony z konieczności spieniężania poszczególnych przedmiotów. Wyprzedaż majątku dłużnika zwykle jest szczególnie czasochłonna jeśli chodzi o nieruchomości.
Możliwość przeprowadzenia postępowania upadłościowego nawet w razie braku majątku to przykład różnicy pomiędzy ogólnym postępowaniem upadłościowym dotyczącym przedsiębiorców oraz upadłością konsumencką. Przypomnijmy, że według ogólnych zasad postępowanie upadłościowe zostanie umorzone, jeśli przedsiębiorca nie posiada majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania oraz przynajmniej częściową spłatę zobowiązań. Jak widać, ustawodawca jest bardziej łaskawy dla konsumentów, ponieważ pozwala im „upaść” pomimo braku cennych aktywów. Wynika to z faktu, że podstawowym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie danej osoby.
Warto mieć równocześnie świadomość, że prostszy tryb postępowania upadłościowego (bez etapu likwidacji majątku) jest stosowany dopiero po zweryfikowaniu przez syndyka, że dłużnik faktycznie nie posiada rzeczy nadających się do sprzedaży. Mowa o przedmiotach niewyłączonych z egzekucji na mocy przepisów kodeksu postępowania cywilnego (zobacz np. art. 829 KPC) i przedstawiających realną wartość. Syndyk nie może bazować na samej deklaracji dłużnika twierdzącego, że nie posiada on majątku. Takie rozwiązanie zachęcałoby bowiem nieuczciwych dłużników do ukrywania majątku w celu uniknięcia jego likwidacji.
Uwaga: ukrywanie majątku przez dłużnika jest karalne
Wszystkie osoby zadające tytułowe pytanie (Syndyk a brak majątku: czy upadłość konsumencka jest możliwa?) warto jednocześnie ostrzec, że ukrywanie majątku przed syndykiem jest bardzo ryzykowne. Ogólne przepisy prawa upadłościowego (zobacz artykuł 57 tego aktu prawnego) wskazują, że upadły dłużnik jest zobowiązany między innymi do wskazania i wydania syndykowi całego majątku oraz potwierdzenia na piśmie, że żadna część majątku nie została zatajona lub ukryta. W razie ukrywania majątku, sędzia prowadzący postępowanie może zastosować środki przymusu wobec dłużnika – takie same, jak te przewidziane w ramach egzekucji świadczeń niepieniężnych. Chodzi o grzywnę z możliwością jej zamiany na areszt oraz zapłatę sumy pieniężnej na rzecz wierzyciela. W wyjątkowych przypadkach dotyczących głównie przedsiębiorców, sędzia-komisarz może zakazać wyjazdu poza granicę kraju dłużnikowi będącemu osobą fizyczną.
Syndyk również posiada środki obrony przeciwko działaniom nieuczciwego dłużnika. Mowa o zastosowaniu tak zwanej skargi pauliańskiej. Po ogłoszeniu przez sąd upadłości konsumenckiej, jedynie syndyk może złożyć taką skargę, która powinna odzwierciedlać interesy wierzycieli. Jeśli wierzyciele wystąpili ze skargą pauliańską jeszcze przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej, to syndyk ma z kolei prawo przystąpić do postępowania jako strona. Jeżeli sąd przychyli się do skargi pauliańskiej, to czynność prawna dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli będzie uznana za bezskuteczną prawnie. W tym kontekście warto odwołać się do artykułu 527 kodeksu cywilnego, który mówi, że: „każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć”.
Konsekwencją odpowiednio wykorzystanej skargi pauliańskiej będzie włączenie danego przedmiotu w skład masy upadłości przeznaczonej do sprzedaży. Zgodnie z artykułem 534 kodeksu cywilnego, uznania czynności prawnej za bezskuteczną (z powodu pokrzywdzenia wierzycieli) można się domagać tylko przed upływem pięciu lat od daty tej czynności. Z kolei prawo upadłościowe wyznacza termin dwuletni i liczony od dnia ogłoszenia upadłości. Ma on zastosowanie, o ile uprawnienie do złożenia skargi pauliańskiej nie wygasło wcześniej na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Natomiast jeśli żądanie uznania czynności za bezskuteczną zgłoszone zostało w drodze zarzutu wierzyciela, to wspomniany termin dwuletni nie obowiązuje (zastosowanie ma więc tylko termin pięcioletni wyznaczony przez KC). Dodatkowo ustawa prawo upadłościowe (art. 127) wskazuje, że bezskuteczne są czynności prawne dokonane w ciągu roku przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką, jeśli wiązały się one z nieodpłatnym przekazaniem majątku lub jego sprzedażą za zaniżoną kwotę.
Możliwe jest także pominięcie planu spłaty wierzycieli
Internauci szukający odpowiedzi na tytułowe pytanie (Syndyk a brak majątku: czy upadłość konsumencka jest możliwa?) oprócz znikomego majątku często posiadają również bardzo niskie albo nawet zerowe dochody. W takiej sytuacji rodzi się pytanie, czy sąd może orzec o braku obowiązku spłaty wierzycieli w ramach planu. Pamiętajmy, że wykonanie takiego planu stanowi warunek częściowego umorzenia długu. Okazuje się, że ustawodawca przewidział szczególne rozwiązanie, które znajduje zastosowanie w przypadku osób nieposiadających dochodów. Zgodnie z artykułem 49116 prawa upadłościowego, sąd może umorzyć zobowiązania upadłego konsumenta bez ustalenia planu spłaty, jeśli ze względu na sytuację osobistą (np. ciężką chorobę) jest on trwale niezdolny do wykonywania spłat na rzecz wierzycieli. Pominięcie planu spłaty jest możliwe niezależnie od tego, czy na poprzednim etapie postępowania upadłościowego udało się spieniężyć jakiś majątek dłużnika. Informację o sytuacji osobistej uzasadniającej nieustalenie planu spłaty wierzycieli dostarcza sądowi syndyk. Ta informacja zastępuje wnoszony przez syndyka projekt planu spłaty.
Powiązanie wpisy
